Chúng ta có đang đặt cược vận mệnh của nhân loại vào một chỉ số gây tranh cãi là CO₂, trong khi nhiều giải pháp bền vững hơn lại chưa được quan tâm đúng mức?
Trong các mô hình dự báo khí hậu hiện nay, carbon dioxide (CO₂) thường được xem là thủ phạm chính gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu. Nhưng liệu giả định này có đang che khuất cái nhìn toàn diện hơn về biến đổi khí hậu?
CO₂ – Thủ phạm chính hay chỉ là một mắt xích?
Theo nhận định phổ biến, khi nồng độ CO₂ trong khí quyển tăng lên, nhiệt độ toàn cầu cũng có xu hướng tăng. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: Mức CO₂ bao nhiêu sẽ gây ra tác động không thể đảo ngược? Và liệu CO₂ có thực sự là nguyên nhân gốc rễ, hay chỉ là kết quả của những chu kỳ tự nhiên như hoạt động của mặt trời?
Một số nhà khoa học cho rằng sự biến động của khí hậu có thể chịu ảnh hưởng lớn từ các yếu tố vũ trụ như bức xạ mặt trời hoặc sự thay đổi trong quỹ đạo Trái Đất. Những quan điểm này thường không được chú trọng trong các chương trình nghiên cứu chính thống – nơi mà nguồn tài trợ và lợi ích chính trị có thể chi phối định hướng khoa học.
Sự thiếu công bằng trong việc tiếp cận dữ liệu và công nghệ – đặc biệt giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển – cũng khiến bức tranh toàn cầu trở nên mất cân đối. Nhiều quốc gia không có đủ nguồn lực để đánh giá độc lập hay kiểm chứng các mô hình khí hậu quốc tế, dẫn đến sự phụ thuộc và hoài nghi trong chính sách khí hậu.
Khi mọi ánh nhìn đều dồn về Net Zero
Viễn cảnh đạt được mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) đang được xem là mục tiêu trung tâm của nỗ lực toàn cầu, với khoản đầu tư ước tính lên đến hàng chục nghìn tỷ USD. Nhưng ngay cả khi mục tiêu này đạt được, hiện tượng nóng lên có thể vẫn tiếp diễn do lượng CO₂ tích tụ lâu dài trong khí quyển.
Việc đặt quá nhiều trọng tâm vào giảm phát thải CO₂ đôi khi khiến các ưu tiên khác như giảm nghèo, phát triển công bằng hay chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn bị lu mờ. Trong khi Net Zero đòi hỏi nguồn lực tài chính khổng lồ, kinh tế tuần hoàn lại có tiềm năng mang đến lợi ích to lớn với chi phí thấp hơn nhiều.
Kinh tế tuần hoàn – Hướng đi bị lãng quên?
Năm 2022, đầu tư toàn cầu vào kinh tế tuần hoàn chỉ đạt khoảng 1,1 tỷ USD – phần lớn tập trung vào tái chế và xử lý chất thải. Trong khi đó, theo Quỹ Ellen MacArthur, mô hình kinh tế tuần hoàn có thể giúp tiết kiệm tới 4.500 tỷ USD vào năm 2030 và tạo hàng triệu việc làm trên toàn thế giới, đặc biệt tại các nước đang phát triển.
Tại Việt Nam, việc áp dụng kinh tế tuần hoàn vào nông nghiệp và công nghiệp có thể giúp giảm 15% lượng phát thải khí nhà kính tính trên GDP vào năm 2030, đồng thời cải thiện sinh kế cho hàng triệu lao động.
Trong khi đó, theo Ngân hàng Thế giới, để đạt được mục tiêu Net Zero, Việt Nam cần huy động khoảng 368 tỷ USD từ nay đến 2040 – tương đương gần 7% GDP mỗi năm, trong đó chỉ khoảng một phần ba có thể đến từ khu vực công. Sự thiếu hụt còn lại phụ thuộc vào khu vực tư nhân và các thị trường tín chỉ carbon.
Tác dụng phụ của những chính sách đơn hướng
Các biện pháp như trồng rừng để hấp thụ CO₂ – một phần quan trọng trong chiến lược Net Zero – nếu không được quản lý cẩn trọng có thể dẫn đến xung đột đất đai hoặc làm mất đa dạng sinh học. Trong khi đó, các giải pháp tuần hoàn như tái chế thiết bị điện tử, xanh hóa ngành dệt may, hay phát triển nông nghiệp sinh thái có thể mang lại lợi ích đa chiều: bảo vệ môi trường, bảo tồn văn hóa, và hỗ trợ sinh kế cho người dân địa phương.
Một ví dụ thành công là các khu công nghiệp áp dụng mô hình tuần hoàn tại Thái Lan, nơi chi phí năng lượng giảm tới 20% và hàng ngàn việc làm mới được tạo ra.
Đâu là con đường hợp lý?
Việc quá tập trung vào CO₂ khiến nhiều yếu tố quan trọng khác như đa dạng sinh học, quản lý nguồn nước hay công bằng xã hội bị xem nhẹ. Nếu không thay đổi tư duy, nhân loại có thể bỏ lỡ những giải pháp bền vững và hiệu quả hơn.
Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một lựa chọn thay thế – đó có thể là chìa khóa để đảm bảo phát triển kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường một cách hài hòa. Bằng cách giảm thiểu khai thác tài nguyên, tái sử dụng và phục hồi, mô hình này có thể mang lại một tương lai thịnh vượng và bền vững hơn cho tất cả.
Mai Phương Solar – Mang đến giải pháp năng lượng sạch cho tương lai bền vững.
Facebook: https://www.facebook.com/solarmaiphuong
Website : https://mpse.com.vn/chuyen-muc/du-an-thuc-hien/
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mpse27
